Postawy jawne i utajone

Postawy jawne i utajone opisuje model Model Regulacyjnej Roli Utajonej Postawy Maliszewskiego

Jedną z przesłanek wprowadzenia pojęcia postawy utajonej było to, iż miała ona być lepszym predyktorem zachowania niż postawa jawna. Wbrew nadziejom, w licznych eksperymentach obserwowano, że postawa jawna silniej korelowała z zachowaniem niż postawa utajona. Istotne było więc poznanie, w jakich warunkach utajona postawa wpływa na zachowanie. Zaproponowano Model Regulacyjnej Roli Utajonej Postawy, uwzględniający interakcyjny wpływ 2 czynników:

czynnik 1 – warunki aktywacji utajonej postawy

„warunki refleksyjne” – gdy dostępne są zasoby poznawcze umożliwiające myślenie o obiekcie postawy

„warunki automatyczne” – gdy zasoby poznawcze są ograniczone

czynnik 2 – spójność (bądź niespójność) utajonej i jawnej postawy.

W badaniu dr Maliszewskiego uczestniczyły 84 osoby palące papierosy.

Najpierw psycholog mierzył ich jawne i utajone postawy. Potem były prezentowane antynikotynowe argumenty w warunkach „refleksyjnych” (kiedy osoby mogły się nad nimi zastanawiać) lub „automatycznych” (kiedy zastosowano dystraktor, angażujący zasoby poznawcze).

Następnie psycholog obserwował w ukryciu, kiedy palacz sięgnie po papierosa. Antynikotynowe argumenty silniej przekonywały do rzucenia palenia w warunkach funkcjonowania automatycznego niż refleksyjnego.

W warunkach „refleksyjnych” im palacze mieli bardziej negatywne utajone postawy wobec palenia, tym doświadczali bardziej intensywnego konfliktu i aby go zredukować, tym szybciej sięgali po papierosa.

Wyniki badania rzucają nowe światło na przygotowywanie reklam społecznych.

Inne badanie

studentów lubiących imprezować psycholodzy zaprosili do udziału w badaniu (płacono $12), informując, że będą oceniać różne gatunki piwa. Informowano ich, że badanie będzie składać się z czterech części: z kategoryzacji, części rozrywkowej, testowania różnych piw, zadania na koncentrację. Ta ostatnia faza miała uzasadnić ograniczenie spożycia alkoholu w fazie trzeciej.

W fazie 1. badani, oprócz standardowego pomiaru postaw jawnych i ukrytych, wypełniali kwestionariusz dotyczący samoograniczenia spożycia alkoholu.

Faza 2., polegająca na ograniczaniu lub nie zasobów poznawczych, miała taki sam przebieg jak w badaniu CHIPSY.

W fazie 3. badani otrzymywali dwie półlitrowe butelki piwa z usuniętymi etykietami. Zadaniem badanych była ocena piwa z dwóch butelek na kilku skalach. Mieli na to 15 minut i mogli przy tym wypić tyle piwa, ile chcieli. Nie wiedzieli, że piją piwo bezalkoholowe. Zmienną zależną była ilość wypitego piwa, która w warunkach nieograniczonych zasobów poznawczych korelowała z wynikami w skali samoograniczenia i postawami jawnymi. W warunkach ograniczonych zasobów ilość wypitego piwa można było przewidzieć jedynie na podstawie postaw utajonych.

Podsumowując – w serii badań psycholodzy wykazali, że im bardziej negatywnie oceniamy słodycze, chipsy, piwo, tym mniej chętnie po nie sięgamy. Ale jeżeli nasze zasoby poznawcze są ograniczone, to najlepszym predyktorem zachowania są postawy ukryte, a nie jawne.

W przypadku konfliktu między postawami jawnymi a ukrytymi (uważamy, że słodycze są złe, ale kojarzą mi się nam z pozytywnymi odczuciami) obserwujemy różnice w zachowaniu w zależności od ilości zasobów poznawczych. Jeżeli jesteśmy zmęczeni, spieszymy się itp., będziemy sięgać po słodycze, odrzucając je w warunkach dla nas komfortowych.